Sở thích kỳ lạ của Vua nước Đại Cồ Việt

Giải thích Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Lê Hoàn người Ái Châu (Thanh Hóa ngày nay). Cha vua là Mịch, mẹ là Đặng Thị, khi mới có thai chiêm bao thấy trong bụng nở ra hoa sen… Đến năm Thiên Phúc thứ 6 thời Tấn (941) là năm Tân Sửu mùa thu, tháng 7 ngày 15 sinh ra Vua. Sớm mồ côi cha mẹ, ông được người họ Lê ở làng Mía (nay thuộc xã Xuân Tân, Thọ Xuân) nhận làm con nuôi. Khi đó, người này đã nhận xét Lê Hoàn "Tư cách đứa trẻ này, người thường không sánh được". Đến tuổi trưởng thành, Lê Hoàn theo giúp Nam Việt vương Đinh Liễn. Tính tình phóng khoáng lại có chí lớn, ông được Đinh Bộ Lĩnh khen là "người trí dũng, chắc thế nào cũng làm được việc, bèn giao cho cai quản một nghìn quân sĩ". Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi vua, tức Đinh Tiên Hoàng, đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt. Đến năm 971, vua Đinh Tiên Hoàng bắt đầu quy định cấp bậc văn võ, tăng đạo. Lúc này, Lê Hoàn được làm Thập đạo tướng quân.

Giải thích Năm 979 Đinh Tiên Hoàng và Đinh Liễn bị bề tôi phản nghịch là Đỗ Thích (mơ nuốt sao băng) giết chết ở sân điện trong đêm. Lê Hoàn cùng các đại thần là Nguyễn Bặc, Đinh Điền, Phạm Hạp xướng nghĩa giết Đỗ Thích và tôn phò Đinh Toàn (Duệ) con của Dương Vân Nga lên làm vua lúc mới 6 tuổi. Lê Hoàn được cử làm Phó vương nhiếp chính. Ngờ Hoàn có bụng khác các bầy tôi trung thành với triều Đinh như Nguyễn Bặc, Đinh Điền, Phạm Hạp đem quân từ châu Ái ra đánh Lê Hoàn. Nhờ tài điều binh khiển tướng Lê Hoàn nhanh chóng dẹp tan cuộc mưu phản. Thấy tình hình nước ta biến động, bọn quan binh nhà Tống dọc biên giới liên tục báo tin cho vua Tống đem binh xâm lược nước ta. Mặt nam quân Chiêm thấy vậy cũng liên tục đem quân quấy nhiễu vùng biên ải. Vận mệnh đất nước lâm nguy ở thế ngàn cân treo sợi tóc, mà nhà vua lại còn quá nhỏ. Để chống giặc dữ đất nước cần phải có người tài ba thao lược việc quân. Được các tướng sỹ và Thái hậu Dương Vân Nga ủng hộ, Lê Hoàn nhận trọng trách trước quốc gia, lên ngôi Hoàng đế vào tháng 7 năm Canh Thìn (980) trực tiếp chỉ huy quân đội đánh giặc.

Giải thích Sau khi lên ngôi, Lê Đại Hành, triều đình Hoa Lư và quân dân Đại Cồ Việt lập tức tổ chức kháng chiến chống sự xâm lược của nhà Tống. Nhưng vua Lê Đại Hành không vội vàng mang quân đi đánh ngay mà tìm cách hòa hoãn trước. Lê Đại Hành đã hai lần sai sứ thần đem dâng sản vật, biểu cầu cho nhà Tống để xin phong vương cho Đinh Toàn nhưng những động thái này đều không được chấp nhận.

Giải thích Năm 990, vua Tống cho một đoàn sứ giả sang ta. Sử sách nhà Tống ghi lại chuyện đi sứ cho biết, vua Lê Hoàn thể hiện nhiều sở thích rất kỳ lạ. Mở tiệc chiêu đãi sứ thần nhà Tống, vua Lê Hoàn cho đặt yến tiệc tại bãi sông, để chủ và khách vừa ăn yến, vừa xem múa hát, lấy trò bắt cá làm vui. Giữa bữa yến tiệc, Lê Hoàn tuy là vua, nhưng tự cởi mũ áo, bỏ giày, đi chân không lội xuống nước đâm cá. Sứ nhà Tống tại bàn tiệc trở nên lúng túng, không dám làm theo. Trong khi ăn uống, Lê Hoàn thường tự hát để mời rượu các sứ thần. Sứ nhà Tống đón cốc rượu mà không hát đáp lại được nên rất ngượng ngùng, không ăn uống được. Sau bữa tiệc ở bến sông, một hôm nhà vua cho người khiêng một con trăn lớn, dài vài trượng đến sứ quán, nói với sứ nhà Tống: "Nếu ăn được, sẽ cho làm cỗ để mời". Sứ khiếp sợ, không dám nhận. Một buổi khác, Lê Hoàn cho dắt hai con hổ tới sứ quán để cho sứ thần vui chơi. Sứ càng sợ, không dám nhận.

Giải thích Cuối năm 980, 30.000 quân Tống theo hai đường thủy và bộ do Hầu Nhân Bảo và Lưu Trừng chỉ huy ồ ạt tiến vào xâm lược Đại Cồ Việt. Để chặn đứng quân địch, Lê Đại Hành bố trí lực lượng dọc theo tuyến sông Bạch Đằng, Kinh Thầy cho đến vùng Lục Đầu Giang, trong đó tập trung đông nhất ở cửa sông Bạch Đằng vì đây là cửa ngõ yết hầu từ phương Bắc vào. Vua trực tiếp chỉ huy quân sĩ đánh giặc. Tận dụng sự chủ quan, ngạo mạn của quân xâm lược và chọn thời cơ tốt, vua Lê Đại Hành đã giết được tướng giặc là Hầu Nhân Bảo, đánh đuổi cánh quân thủy của nhà Tống, khiến cánh quân bộ hốt hoảng rút lui nhưng vẫn bị truy đuổi tiêu diệt. Kết quả, cuộc chiến đấu chống Tống thắng lợi chỉ sau chưa đầy 4 tháng, từ cuối năm Canh Thìn (980) đến cuối mùa xuân năm Tân Tỵ (981). Sau trận đại bại nhục nhã này rất nhiều năm sau đó nhà Tống từ bỏ hẳn ý định đem quân xâm lược nước ta và thường cử các phái đoàn sứ bộ mở quan hệ bang giao.

Giải thích Giữ yên mặt bắc, năm 982 Lê Hoàn đem quân đánh dẹp Chiêm Thành ở mặt nam và nhanh chóng giành thắng lợi. Đất nước yên bình nhưng Lê Hoàn không chủ quan lơi là. Nhà vua tiếp tục củng cố, phát triển quân đội, mở mang phát triển giao thông, thủy lợi, chú trọng phát triển nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, giao thương buôn bán nên kinh tế đất nước nhanh chóng phục hồi, phát triển. Nhiều công trình giao thông, thủy lợi lớn ở châu Ái, châu Hoan (Thanh Hóa, Nghệ An) khởi công hoàn thành trong thời gian ngắn đã giúp phát triển giao thương thuận lợi ở hai vùng nam, bắc. Đặc biệt Lê Hoàn chú ý phát triển nông nghiệp. Nhà vua quản lý ruộng đất qua việc giao một phần đất châu thổ sông Hồng cho các con, cho hưởng hoa lợi bằng việc cống nạp hiện vật, tô lưu dịch. Ruộng đất còn lại chủ yếu giao cho các giáp, xã quản lý, sử dụng, nộp tô thuế cho nhà nước. Triều đình trực tiếp canh tác ruộng đất ở Hoa Lư và Đại La. Nhà vua trực tiếp cày ruộng tịch điền ở Đọi Sơn (Duy Tiên, Hà Nam) năm 987 và ở Bàn Hải (?) mở đầu nghi lễ cày “tịch điền” của các đời vua sau này. Đại Việt sử ký toàn thư ghi: "Đinh Hợi, mùa xuân, vua bắt đầu cày ruộng tịch điền ở núi Đọi, được một chĩnh nhỏ vàng, lại cày ở núi Bàn Hải, được một chĩnh nhỏ bạc, vì thế đặt tên ruộng là Kim Ngân".

Giải thích Nhận xét Lê Đại Hành ngay đầu phần Kỷ nhà Lê, Đại Việt sử ký toàn thư viết: "Vua trừ nội gian mà lấy được nước, đuổi giặc ngoài để yên dân, trong nước thanh bình, Bắc Nam vô sự. Tiếc rằng không sớm chọn con nối, khiến cho con cái tranh nhau bên trong, dẫn đến mất ngôi; về đạo vợ chồng có nhiều điều đáng thẹn". Về chuyện vợ chồng, vua Lê Đại Hành có 5 hoàng hậu, trong đó Đại Thắng Minh Hoàng hậu (Dương Vân Nga) được phong năm 982 là đặc biệt nhất. Bà là người duy nhất làm hoàng hậu hai triều, Đinh và Tiền Lê. Việc Dương Vân Nga là thái hậu nhà Đinh, người tôn Lê Đại Hành lên làm vua, rồi lại trở thành hoàng hậu của vua Lê bị các nhà nho và sử gia trước đây lên án gay gắt. Về việc chọn con nối ngôi, sau khi lập các hoàng hậu, Lê Đại Hành lần lượt phong vương cho 11 người con trai và một người con nuôi (ông còn một người con gái) và hầu hết được cử đi trấn ở các địa điểm quan trọng. Tháng 3/1005, Lê Đại Hành qua đời, vương triều Tiền Lê lâm vào thế không ổn định. Long Việt, hoàng tử thứ ba được chọn là người kế vị. Hoàng tử thứ hai là Long Tích và hoàng tử thứ tư là Long Đinh nổi lên chống lại. Tình hình vô cùng rối loạn. Đại Việt sử ký toàn thư viết, các con vua "tranh nhau lên ngôi, giằng co 8 tháng, trong nước không có chủ".

Giải thích Lê Hoàn là anh hùng dân tộc, vị hoàng đế đầy dũng khí, mưu lược, rất quyết đoán và có tài điều binh, khiển tướng. Đánh giá về công lao sự nghiệp của ông nhà sử học Lê Văn Hưu “đại thủ bút” đời Trần đã viết: “Lê Đại Hành giết Đinh Điền, bắt Nguyễn Bặc, tóm Quân Biện, Phụng Huân dễ như lùa trẻ con, như sai nô lệ, chưa đầy vài năm mà bờ cõi định yên, công đánh dẹp, chiến thắng dẫu là nhà Hán, nhà Đường cũng không hơn được”. Trong 24 năm trị vì đất nước Lê Hoàn có ba lần đặt, đổi niên hiệu là Thiên Phúc (980-988), Hưng Thống (989-994) và Ứng Thiên (994-1005). Lê Đại Hành Hoàng đế băng hà vào ngày 8/3 âm lịch năm Ất Tỵ (1005) niên hiệu Ứng Thiên thứ 12 tại điện Trường Xuân, thọ 65 tuổi, táng tại Hoa Lư, Ninh Bình.